منتخب سخنان امام علی (ع) - بخش حکمت های نهج البلاغه - ( قسمت اول )  

روش زندگی با مردم

و درود خدا بر او، فرمود: با مردم آنگونه معاشرت کنید، که اگر مردید بر شما اشک ریزند، و اگر زنده ماندید، با اشتیاق سوی شما آیند. (حکمت 10)  

آیین دوست یابی

و درود خدا بر او، فرمود: ناتوان ترین مردم کسی است که در دوست یابی ناتوان است، و از او ناتوان تر آن که دوستان خود را از دست بدهد. (حکمت 12)

روش یاری کردن مردم

و درود خدا بر او، فرمود: از کفارة گناهان بزرگ، به فریاد مردم رسیدن، و آرام کردن مصیبت دیدگان است.

(حکمت 24)

اعتدال در بخشش و حسابرسی

و درود خدا بر او، فرمود: بخشنده باش اما زیاده روی نکن، در زندگی حسابگر باش اما سخت گیر مباش. (حکمت 33)

ارزش ها و آداب معاشرت با مردم

به فرزندش امام حسن فرمود: پسرم   !   چهار چیز از من یاد گیر (در خوبی ها)، و چهار چیز به خاطر بسپار (هشدارها)، که تا به آنها عمل می کنی زیان نبینی:

 الف- خوبی ها

1- همانا ارزشمند ترین بی نیازی عقل است، 2- و بزرگ ترین فقر بی خردی است، 3- و ترسناک ترین تنهایی خود پسندی است، 4- و گرامی ترین ارزش خانوادگی، اخلاق نیکوست.

ب- هشدارها

1- پسرم   !   از دوستی با احمق بپرهیز، چرا که می خواهد به تو نفعی رساند اما دچار زیانت می کند.

2- از دوستی با بخیل بپرهیز، زیرا آنچه را که سخت به آن نیاز داری از تو دریغ می دارد.

3- و از دوستی با بدکار بپرهیز، که با اندک بهایی تو را می فروشد.

4- و از دوستی با دروغگو بپرهیز، که او به سراب ماند، دور را به تو نزدیک، و نزدیک را دور می نمایاند.

(حکمت 38)

جایگاه واجبات و مستحبات

و درود خدا بر او، فرمود: عمل مستحب انسان را به خدا نزدیک نمی گرداند اگر به واجب زیان رساند.

ارزش آخرت گرایی

و درود خدا بر او، فرمود: خوشا به حال کسی که به یاد معاد باشد، برای حسابرسی قیامت کار کند، با قناعت زندگی کند، و از خدا راضی باشد. (حکمت 44)

ارزش پشیمانی و زشتی غرور زدگی

و درود خدا بر او، فرمود: گناهی که تو را پشیمان کند بهتر از کار نیکی است که تو را به خود پسندی وا دارد.

 (حکمت 46)

ارزش های اخلاقی

و درود خدا بر او، فرمود: هیچ ثروتی چون عقل، و هیچ فقری چون نادانی نیست. هیچ ارثی چون ادب، و هیچ پشتیبانی چون مشورت نیست. (حکمت 54)

ره آورد عفت و شکر گذاری

و درود خدا بر او، فرمود: عفت ورزیدن زینت فقر و شکر گذاری زینت بی نیازی است. (حکمت 68)

حفظ روح امیدواری

و درود خدا بر او، فرمود: اگر به آنچه که می خواستی نرسیدی، از آنچه هستی نگران مباش. (حکمت 69)

میزان ارزش انسانها( ارزش تخصص و تجربه)

و درود خدا بر او، فرمود: ارزش هر کس به مقدار دانایی و تخصص اوست. (حکمت 81)

ارزش های والای انسانی

و درود خدا بر او، فرمود: شما را به پنج چیز سفارش می کنم که اگر برای آنها شتران را پرشتاب برانید و رنج سفر را تحمل کنید سزاوار است: کسی از شما جز به پروردگار خود امیدوار نباشد، و جز از گناه خود نترسد، و اگر از یکی سؤال کردند و نمی داند، شرم نکند و بگوید نمی دانم، و کسی در آموختن آنچه نمی داند شرم نکند، و بر شما باد به شکیبایی، که شکیبایی، ایمان را چون سر است بر بدن و ایمان بدون شکیبایی چنان بدن بی سر، ارزشی ندارد.

(حکمت 82)

دو عامل ایمنی مسلمین

امام باقر (ع) از حضرت امیر المؤمنین نقل فرمود: دو چیز در زمین مایة امان از عذاب خدا بود: یکی از آن دو برداشته شد، پس دیگری را در یابید و بدان چنگ زنید، اما امانی که برداشته شد رسول خدا (ص) را، به امان باقی مانده، استغفار کردن است، که خدای بزرگ به رسول خدا فرمود: «خدا آنان را عذاب نمی کند در حالی که تو در میان آنانی، و عذابشان نمی کند تا آن هنگام که استغفار می کنند.» (حکمت 88)

راه اصلاح دنیا و آخرت

و درود خدا بر او، فرمود: کسی که میان خود و خدا را اصلاح کند، خداوند میان او و مردم را اصلاح خواهد کرد، و کسی که امور آخرت را اصلاح کند، خدا امور دنیای او را اصلاح خواهد کرد، و کسی که از درون جان واعظی دارد، خدا را بر او حافظی است. (حکمت 89)

والاترین دانش

و درود خدا بر او، فرمود: بی ارزش ترین دانش، دانشی است که بر سر زبان است، و برترین علم، علمی است که در اعضا و جوارح آشکار است. (حکمت 92)

شناخت نیکی ها و خوبی ها

از امام پرسیدند: «خیر» چیست؟ فرمود: خوبی آن نیست که مال و فرزندت بسیار شود، بلکه خیر آن است که دانش تو فراوان، و بردباری تو بزرگ و گران مقدار باشد، و در پرستش پروردگار در میان مردم سرفراز باشی، پس اگر کار نیکی انجام دهی شکر خدا به جا آوری، و اگر بد کردی از خدا آمرزش خواهی. در دنیا جز برای دو کس خیر نیست؛ یکی گناهکاری که با توبه جبران کند، و دیگر نیکوکاری که در کارهای نیکو شتاب ورزد. (حکمت 94)

ارزش یقین

و درود خدا بر او، فرمود: خوابیدن همراه با یقین، برتر از نماز گذاردن با شک و تردید است. (حکمت 97)

ضرورت عمل کردن به روایات

و درود خدا بر او، فرمود: چون روایتی را شنیدید، آن را بفهمید عمل کنید، نه بشنوید و نقل کنید، زیرا راویان علم فراوان، و عمل کنندگان آن اندک اند. (حکمت 98)

احترام گذاشتن به مرزها و حدود احکام الهی

و درود خدا بر او، فرمود: همانا خدا واجباتی را به شما لازم شمارده، آنها را تباه نکنید، و حدودی برای شما معین فرموده، اما از آنها تجاوز نکنید، و از چیزهایی نهی فرمود، حرمت آنها را نگاه دارید، و نسبت به چیزهایی سکوت فرمود، نه از روی فراموشی، پس خود را دربارة آنها به رنج و زحمت دچار نسازید. (حکمت 105)

ره آورد شوم دین گریزی

و درود خدا بر او، فرمود: مردم برای اصلاح دنیا چیزی از دین را ترک نمی گویند، جز آنکه خدا آنان را به چیزی زیانبار تر دچار خواهد ساخت. (حکمت 106)

ارزش های والای اخلاقی

و درود خدا بر او، فرمود: سرمایه سودمند تر از عقل نیست، و تنهایی ترسناک تر از خودبینی، و عقلی چون دوراندیشی، و بزرگواری چون تقوا، و هم نشینی چون اخلاق خوش، و میراثی چون ادب، و رهبری چون توفیق الهی، و تجارتی چون عمل صالح، و سودی چون پاداش الهی، و پارسایی چون پرهیز از شبهات، و زهدی چون بی اعتنایی به دنیای حرام،   و دانشی چون اندیشیدن، و عبادتی چون انجام واجبات، و ایمانی چون حیا و صبر، و خویشاوندی چون فروتنی، و شرافتی چون دانش، و عزتی چون بردباری، و پشتیبانی مطمئن تر از مشورت کردن، نیست. (حکمت 113)

ارزیابی عمل ها

و درود خدا بر او، فرمود: چقدر فاصلة بین دو عمل دور است، عملی که لذتش می رود و کیفر آن می ماند و عملی که رنج آن می گذرد و پاداش آن ماندگار است. (حکمت 121)

الگوهای کامل انسانیت

و درود خدا بر او، فرمود: خوشا به حال آن کس که خود را کوچک می شمارد، و کسب و کار او پاکیزه است، و جانش پاک، و اخلاقش نیکوست، که مازاد بر مصرف زندگی را در راه خدا بخشش می کند، و زبان را از زیاده گویی باز می دارد و آزار او به مردم نمی رسد، و سنت پیامبر(ص) او را کفایت کرده، بدعتی در دین خدا نمی گذارد.(حکمت 123)

شگفتی از ضد ارزش ها

و درود خدا بر او، فرمود: در شگفتم از بخیل، به سوی فقری می شتابد که از آن می گریزد، و سرمایه ای را از دست

می دهد که برای آن تلاش می کند. در دنیا چون تهیدستان زندگی می کند، اما در آخرت چون سرمایه داران محاکمه می شود. و در شگفتم از متکبری که دیروز نطفه ای بی ارزش، و فردا مرداری گندیده خواهد بود و در شگفتم از آن کس که آفرینش پدیده ها را می نگرد و در وجود خدا تردید دارد و در شگفتم از آن کس که مردگان را می بیند و مرگ را از یاد برده است، و در شگفتم از آن کس که پیدایش دوباره را انکار می کند در حالی که پیدایش آغازین را می نگرد، و در شگفتم از آن کس که خانه ی نابود شدنی را آباد می کند، اما جایگاه همیشگی را از یاد برده است. (حکمت 126)

<** ادامه مطلب... **>