حماسه سیاسی و اقتصادی در سیره علوی 

مشارکت مردمی در عرصه حاکمیت، در تعالیم اسلامی مورد توجه است  و در قرآن کریم تاکید زیادی بر امر به معروف و نهی از منکر شده است که خود یک ابزار مشارکتی است. اما این مفروض اساسی در جامعه تا حد زیادی مورد بی توجهی قرار گرفته است. مشارکت مردمی در امور سیاسی جامعه از نگاه شیعه تا آن حد اساسی و بنیادین است که حضرت علی (ع) در تولید فرهنگ سیاسی، مردم را به شجاعت، مشارکت و اظهارنظر درباره حکومت خودش فرا می‌خواند و می‌فرماید:

«آن گونه که با زمامداران ستمگر سخن می‌گویید با من سخن نگویید و آن‌چنان‌که در پیشگاه حکّام خشمگین و جبار خود را جمع و جور می‌کنید، در حضور من نباشید و به طور تصنّعی با من رفتار منمایید و هرگز گمان مبرید در مورد حقی که به من پیشنهاد کرده‌اید کندی ورزم و نه اینکه خیال کنید من در پی بزرگ ساختن خویشتنم؛ زیرا کسی که شنیدن حق و یا عرضه داشتن عدالت به او برایش مشکل باشد، عمل به آن برای وی مشکل‌تر است! با توجه به این، از گفتن سخن حق و یا مشورت عدالت‌آمیز، خودداری مکنید؛ زیرا من، خویشتن را مافوق آنکه اشتباه کنم نمی‌دانم و از آن در کارهایم ایمن نیستم... »

* نهج‌البلاغه، خطبه 216

حماسه سیاسی و اقتصادی در کلام امام (ره) 

امام خمینی (ره) نیز، که در صدد ارائه الگو و نماد حکومتی علوی بود، درباره مشارکت مردمی در حکومت معتقد بودند که: آگاهی مردم و مشارکت و نظارت و همگامی آن‌ها با حکومت منتخب خودشان، خود بزرگ‌ترین ضمانت حفظ امنیت در جامعه خواهد بود.

همچنین در خصوص حماسه اقتصادی آن دوره یعنی اعلام مشارکت گروه‌های مختلف مردمی در ساخت و آبادانی کشور می‌فرمایند: این احساس یک مسئولیتی است در همه قشرها، که انسان امیدوار می‌شود به این احساس و وقتی که ببیند که همه قشرها می‌خواهند برای کشور خودشان، که کشور اسلامی است خدمت بکنند انشاء اللّه وقتی دسته جمعی باشد- کار پیش می‌رود. نباید هر قشری بنشیند و نگاه کند که دیگران چه می‌کنند.

ایشان به طور خاص در مشارکت سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری که مبتلا به اصلی فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص حماسه سیاسی است می‌فرمایند: همه با هم به پای صندوق بروید. مطلب دیگر اینکه پای صندوق‌ها که می‌روید این‌طور نباشد که با هم اختلاف پیدا بکنید یک مسئله‌ای است که برای کشور است. هر یک از این‌ها که ببرند، برای کشور لابد خدمت خواهند کرد و اگر خدمت نکنند ملت هست و آن‌ها را بر کنار خواهد کرد. از این جهت به طور خصمانه با هم رفتار نکنید. برادر باشید با هم. اگر یکی رئیس جمهور شد، شما هم به او اعانت کنید. این‌طور نباشد که قبل از اینکه رئیس جمهور بشود بریزید به جان هم. فردا پای این صندوق‌ها بریزید به جان هم. یا بعض از قشرها شرکت نکنند.

* بحار‌الانوار، ج 72، ص 32

** صحیفه امام، ج 12، ص 127

آثار و برکات فرهنگی بروز حماسه سیاسی و اقتصادی در کشور 

مشارکت، منجر به افزایش توانمندی افراد و از بین رفتن روحیه ناتوانی و درماندگی در آنان می‌شود. ترس، وحشت و عجز، ناشی از تنهایی و انفعال است در حالی که حاصل مشارکت، نیرومندی (در جمع) و رشد توانایی‌های فردی است.

از نظر فرهنگی، مشارکت، زمینه افزایش تحمل و مدارای اجتماعی را فراهم می‌کند. جامعه، برای تحقق اهداف خود، بیشتر از هر چیز به تحمل، سعه‌صدر و مدارا نیازمند است و مشارکت که به طور ذاتی یک تلاش جمعی و گروهی است، قدرت و ضریب تحمل را در بین افراد افزایش می‌دهد.

مشارکت زمینه لازم برای شناخت و هدایت استعدادهای افراد و بهره‌گیری از توانایی‌های آنان را در اداره امور فراهم می‌کند. چه بسیار استعدادها و توانمندی‌هایی که در جریان مشارکت، شناخته شده و مجال بروز و ظهور می‌یابند.

مشارکت مردم، نظارت همگانی و مفاهیم مربوط، همگی جزء ارکان و شاخص‌های 8 گانه حکمرانی خوب محسوب می‌شوند که توسط برنامه توسعه سازمان ملل یکی از مهم‌ترین شاخص‌های حکمرانی خوب، مشارکت است.

اما اساسی ترین نکته در این خصوص این است که فرهنگ سازی مشارکت و تمرین مشارکت، کسب آمادگی و تجربه لازم برای انجام مشارکت‌های وسیع‌تر در عرصه‌های بزرگ اقتصادی و سیاسی را فراهم می‌آورد. به بیان دیگر، همواری راه دشوار توسعه سیاسی و مشارکت‌های همگانی را باید در تلاش برای ایجاد زمینه‌های فرهنگی و به طور خاص توفیق مشارکت در مجموعه‌های کوچک‌تر جستجو کرد.

مهم‌ترین مقدمات و الزامات تحقق حماسه سیاسی و اقتصادی 

طراحی، برنامه‌ریزی و تحقق اندیشة مشارکتی و نظارت همگانی، نیازمند توجه به الزامات و پیش‌شرطهایی است. فقدان پیش‌نیازهای مشارکت، عملاً باعث می‌شود سیستم مدیریت مشارکتی، کارایی و اثربخشی خود را از دست بدهد. به نظر می‌رسد دقت و عمل کردن به حتی بخشی از این الزامات و راهکارها می‌تواند به پیشرفت‌های فزاینده‌ای در نزدیکی به اهداف مورد نظر که همگی در رسیدن به آن اتفاق‌نظر دارند، منجر شود. در زیر به مواردی از این پیش‌نیازها و الزامات اشاره می‌شود:

. نهادینه سازی فرهنگ کار جهادی

. تحقق عدالت شرط اساسی و پیش نیاز حماسه سیاسی و اقتصادی

. کاهش سطح عمومی فقر در جامعه

. تولید و اشاعه پشتوان? نظری و شناختی مشارکت

. آگاه‌سازی، آماده‌سازی روانی و تقویت باورهای درونی (نگرش) مردم برای پذیرش اندیش? مشارکت حماسی

. تدوین طرح جامع برنامه مشارکت فعال و حماسی

. برنامه ریزی برای آموزش شهروندان برای تحقق اندیشه مشارکت حماسی