آیا برای تربیت کودکان اصول یکسانی وجود دارد که والدین با رعایت آن اصول بتوانند به نحو مطلوبی عمل کنند؟ هر چند که شاید نتوان اصول کاملا روشنی را برای تربیت بیان کرد، ولی می توان به چند اصل کلی اشاره کرد که فرایند تربیت را آسانتر می کند. در زیر به برخی ار مهارتها و اصول مهم اشاره می شود: 

1ثبات عمل کنید

ثبات داشتن در رابطه با کودک یکی از اصول مهم فرزندداری است معهذا ممکن است در پیروی از آن در موقعیت های روزانه با مشکل مواجه شوید. اگر هنگامی که کودک کاری را انجام می دهد به او لبخند زنید لکن در زمان دیگری همان کار یا شبیه آن را انجام دهد به او سخت بگیرید کودک به شدت دچار سردرگمی می شود. چرا این عمل در یک زمان خطای بزرگی بود و در زمان دیگر خنده آور؟ هنگامی که اجازه می دهید حالات خلقی شما عکس العمل هایتان را نسبت به کودک تحت تاثیر قرار دهد، قرار گرفتن در این بی ثباتی آسان می شود. 

ممکن است چنان روز بدی را شروع کرده باشید که هر عمل کودک در نظرتان بی مورد جلوه کرده و بهمین دلیل او را تنبیه کنید. پس مواظب باشید کودک خود را به علت رفتار مثبت که انجام داده تشویق نمایید و به علت رفتار منفی تنبیه نمایید نه اینکه ملاک تشویق یا تنبیه شما حالات خلقی شما باشد. روزی شاد و پر حوصله و روز دیگر به دلایل گوناگون خسته و بی حوصله. 

2هماهنگ باشید

بعنوان پدر و مادر لازم است اصول یکسانی داشته باشیم حداقل در جلوی کودکان وانمود کنیم که در تربیت آنان هماهنگیم. اگر رفتاری را پدر تائیید می کند و مادر رد باعث عارض کودک می شود پس بهتر است به عنوان والدین قبلا با یکدیگر هماهنگ باشیم و حداقل در جلوی کودکان عدم هماهنگیمان را بروز ندهیم. 

3زمانی خاص برای توجه بدون قید و شرط به بچه ها اختصاص می دهید

منظور از توجه بدون قید و شرط، توجه بدون هیچ قید و شرطی است یعنی بدون توجه به رفتار کودک زمان خاصی را به وی صحبت می دهیم، با وی صحبت می کنیم، درد دل می کنیم، درد دل او را گوش میدهیم و یا بازی می کنیم، همبستگی به سن فرزندان دارد. وی باید احساس کند زمانی خاص را به وی اختصاص داده ایم. می توانیم هر روز چند دقیقه در آخر هفته یک ساعت این کار را انجام دهیم. 

4الگوی مناسبی باشید

هر چه امر می کنید، بهتر است در ابتدا خودتان آن کار را انجام دهید و از هر چه فرزندتان را باز می دارید خودتان هم انجام ندهید. اگر دروغ گفتن را نهی می کنید بهتر است خود دروغ نگویید. این مورد در دراز مدت نتیجه می دهد، چون بچه ها بیشتر از آنکه از کلام ما آموزش ببینند، از رفتار ما آموزش می بینند. پس ابتدا از خود شروع کنیم.

5رابطه ای سالم با کودکتان برقرار کنید

برای ایجاد رابطه ای سالم از شیوه گوش دادن فعال استفاده کنید. وقتی فرزندتان چیزی می گوید به خوبی به سخنانش گوش دهید، حتی اگر با کودک موافق نیستید، اجازه دهید صحبتهایش تمام شود، تماس چشمی مناسب و انجام ندادن کاری دیگر در هنگام صحبت با کودک، به وی می فهماند که برای حرف زدن وی ارزش قائلید و عقاید او برای شما مهم است. غیر از گوش دادن فعال لحن صحبت شما در هنگام امر کردن به وی باید مودبانه باشد و حتی الامکان دستوری نباشد به همان اندازه که نسبت به بهترین دوست خود مودب هستید در مورد فرزند خود مودب باشید. صحبت مودبانه درهنگام خشم و ناراحتی، معلم خوبی برای کودک و نوجوان است که حتی در هنگام خشم به طور صحیحی رفتار کنند. از توهین کردن به بچه ها جدا بپرهیزید. گفتن کلمات ناپسندی مثل: احمق،نادان ، کودکان، بی تربیت نه تنها زمینه ساز هیچ تغییری نیست، بلکه در دراز مدت شما را در تربیت با مشکل مواجه می کند. اگر خیلی هم از دست فرزند خود ناراحتید بگویید تو فلان کار را انجام دادی و من به این علت عصبانیم ولی توهین نکنید.

هنگام صحبت کردن با کودک سعی نکنید از نظر فیزیکی بر او مسلط باشید. و در آخر اینکه بالغانه صحبت کردن (مثل من خیرخواه توام، کاری را بکن که من می گویم تا مشکل تو حل شود، من که بد تو را نمی خواهم و...) وعظ کردن و بحث اخلاقی را در حداقل خود بکار برید، زیرا آنها در بازنگهداشتن ارتباط، مفید نمی باشد. 

6از مقایسه کردن فرزندتان با دیگران پرهیز کنید

سعی کنید پیشرفت فرزندتان را نسبت به خودش در نظر بگیرید، حتی اگر چند فرزند دارید، این چند نفر را نیز با یکدیگر مقایسه نکنید. 

7آزادی و محدودیت زیاد ایجاد نکنید

v   کودک نباید زیاد آزاد باشد و نه زیاد محدود. محدودیتهایی که ایجاد می شود باید پایدار و منطقی باشد. اگر می گویید شب باید در منزل خودتان بخوابد و منزل کس دیگری نباشد، دلیل آن را توضیح دهید و در برابر اصرار کودک و دیگران کوتاه نبایید. اگر محدودیتها منطقی باشد، چانه بردار نیست و برای آینده کودک بهتر است. 

8درموقع مناسب به کودک دستور دهید

دستوری که به کودک می دهید درحد توانایی اش نیست یا اینکه فعلا سرگرم کار دیگری است و دستورش را اجرا نمی کند، به هیچ وجه به وی دستور ندهید زیرا این کار وی را نافرمان بار می آورد. 

9لازم نیست همه خواسته های کودک برآورده شود

در این مورد منطقی عمل کنید و بلافاصله بعد از این که کودک چیزی خواست برایش تهیه نکنید. ضمن اینکه باید زیاد او را ناکام نگذارید ولی عمل کردن به همه خواسته های او باعث می شود در آینده از کنترل شما خارج شود.

10تناسب سن کودک به او کار و مسئولیت محول کنید

لازم نیست همه کارهای فرزندتان را شما انجام دهید و کودک در منزل فقط مصرف کننده باشد. همچنانکه کودک رشد می کند می تواند بسیاری از کارهای خود و خانه را انجام دهد. چنین استقلالی را به کودک بدهید. یکی از عیوب خانواده های مرفه این است که همه کارهای کودک را برایش انجام می دهند و هیچ مسئولیتی به وی نمی سپارند. به همین علت وقتی که کودک به سن نوجوانی و جوانی می رسد،نمی تواند برای خود کاری انجام دهد و کاملا متکی به دیگران می شود. 

11ر مورد موفقیتهای و شکستهای کودکان منطقی عمل کنید

برخورد منطقی با شکستها و موفقیتها باعث می شود انگیزه برای کارهای بعدی در کودک از بین نرود. بزرگ کردن موفقیت و زیاد منفی جلوه دادن شکست هیچ کدام صحیح نیست. اگر فرزندتان در یک مسابقه ورزشی مدال می آورد، آن را زیاده از حد بزرگ و با اهمیت جلوه ندهید، زیرا اگر دوباهر نتوانست مدال بیاورد شدیدا احساس بی ارزشی می کند و اگر هم شکست خورد آن را زیاد مهم تلقی نکنید تا بتواند باز تلاش خود را از سر گیرد. در این مورد، شکست و موفقیت در تحصیل حائز اهمیت ویژه ای است. 

منابع

1- کتاب، شما و کودکتان، نوشته بیل ر. واگن سلر و ریچاردل. مک داول، ترجمه: دکتر مختار ملک پور

2- شفیع آبادی ، عبدا...(1381) فنون تربیت کودک، انتشارات چهر، تهران. / مرکز مهر